KIDEM TAZMİNATI NEDİR VE HANGİ DURUMLARDA KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANILMAKTADIR?

Kıdem tazminatı, kanunda yer alan şartların sağlandığı durumlarda, bir işyerinde çalışan işçinin çalıştığı süre boyunca kıdemi karşılığı ödenen tazminat olarak tanımlanmaktadır. İş akdi sona eren işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için gerekli şartlar İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu şartlar;

• İşçinin en az 1 yıl süre ile işyerinde çalışmış olması gerekmektedir.
• İşçinin iş kanununa tabi bir işte çalışmış olması gerekmektedir.
• İş akdinin işveren tarafından İş Kanunu’nun 25/II maddesi ile sayılan haklı bir neden ileri sürülmeksizin sona erdirilmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Dolayısı ile iş akdinin işveren tarafından “haklı neden” ile feshedilmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.
• İş akdinin işçi tarafından İş Kanunu’nun 24. maddesi kapsamında haklı neden ile feshedilmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Fakat işçi tarafından “istifa” edilmek sureti iş akdinin sona ermesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.
• Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde evlilik sebebi ile iş akdini sona erdirmesi durumunda kıdem tazminatına hak kazanılacaktır.
• Bağlı bulunan kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
• İşçinin ölümü ile iş akdi sona ermiş ise işçinin varsa mirasçıları kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
• Zorunlu askerlik sebebi ile iş akdinin sona ermesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.

ZORUNLU ASKERLİK SEBEBİ İLE İŞ AKDİNİN SONA ERMESİ DURUMUNDA KIDEM TAZMİNATI

Zorunlu askerlik durumunda işçi ve işveren ilişkisi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 31. maddesi ile düzenleme altına alınmıştır. Aynı zamanda, 1457 sayılı kanunun 14/3 maddesi kapsamında zorunlu askerlik sebebi ile iş akdinin sona ermesi durumunda işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı hüküm altına alınmıştır. Tüm bu açıklamalar ve yasal mevzuat kapsamında zorunlu askerlik sebebi ile iş akdinin sona ermesi durumunda, diğer yasal koşullarında varlığı halinde, işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı açıktır.

BEDELLİ ASKERLİK SEBEBİ İLE İŞ AKDİNİN SONA ERMESİ DURUMUNDA KIDEM TAZMİNATI

26.07.2018 tarihinde 1111 sayılı Askerlik Kanunu’na eklenen Geçici 55. madde ile; 26.07.2018 tarihinden itibaren henüz fiili askerlik hizmetine başlamamış ve 01.01.1994 tarihinden önce doğan 1076 sayılı Kanun ile bu Kanuna tabi yükümlüler istekleri halinde Milli Savunma Bakanlığı tarafından açıklanan bedeli ödemek koşulu ile 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri şartıyla askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacaktır.

1111 sayılı Askerlik Kanunu’nun Geçici 55. maddesinin 4. fıkrasında yer alan “Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar.” düzenlemesi kapsamında bedelli askerlik süresi boyunca, bedelli askerlik hizmetini yerine getiren işçinin ücretsiz izinli sayılacağı belirtilmiştir. Bu düzenleme uyarınca, işçi tarafından ilgili yasa hükmü kapsamında ücretsiz izin hakkını kullanması durumunda işveren tarafından iş akdi bedelli askerlik hizmeti ileri sürülerek sona erdirilemeyecektir.

Yukarıda açıklandığı üzere, zorunlu askerlik hizmeti sebebi ile iş akdinin sona ermesi durumunda işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı kanun maddesi ile düzenleme altına alınmıştır. Bedelli askerlik sebebi ile iş akdinin sona ermesi durumunda işçinin kıdem tazminatına hak kazanıp kazanamayacağına ilişkin açık bir yasal düzenleme bulunmadığından yargı kararları ile bu konuyu açıklamak gerekmektedir.

Aşağıda yer verilen emsal kararlar doğrultusunda işçinin bedelli askerlik sebebi ile iş akdini sona erdirdiğinde kıdem tazminatına hak kazanabileceği açıkça belirtilmiştir.

İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesi 2019/3156 Esas, 2019/3356 Karar sayılı, 26.12.2019 tarihli kararı;

Kıdem tazminatına hak kazanma bakımından işçinin iş sözleşmesini muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle feshetmesi yeterli olup, askerliğin kısa süreli ya da bedelli olması önem taşımaz. 1475 sayılı Kanunun 14. maddesi “Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla” işten ayrılanların kıdem tazminatına hak kazanacağını düzenlemekle yetinmiş, muvazzaf askerlik hizmetinin ne şekilde yapılacağı, diğer bir ifade ile fiilen mi yoksa bedel ödemek suretiyle mi yapılacağı konusunda bir ayrım yapmamıştır. Bu bağlamda bedelli askerlik suretiyle muvazzaf askerlik hizmetini yapmış sayılmak için işyerinden ayrılan işçinin de kıdem tazminatına hak kazanması gerekir.

Bu durumda 2018 yılı bedelli askerlik uygulamasında, temel askerlik eğitimini tamamlayarak bedelli askerlik yapan işçiye kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. İşçinin bir yandan 7146 sayılı Kanunda getirilen ücretsiz izin hakkı, bir yandan da 1475 sayılı Kanunda öngörülen kıdem tazminatını talep etme hakkı vardır. İşçinin bu bağlamda seçim hakkı vardır.

Konya Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi’nin 2019/2257 Esas, 2020/167 Karar sayılı, 24.01.2020 tarihli kararı;

İşçi muvazzaf askerlik hizmetini yapmak için işinden ayrılmak zorundadır. Bedelli askerlikle ilgili düzenlemede işçinin ücretsiz izinli sayılacağı belirtilmiştir. Ancak 7146 sayılı kanunun 2/4 maddesi kıdem tazminatını düzenleyen 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde herhangi bir değişiklik yapmamıştır. Aynı maddenin 4. fıkrasında ‘‘bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitim süresince çalıştıkları işyeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız ve ücretsiz izinli sayılırlar’’ düzenlemesine yer verilmiştir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14/3. Maddesinde muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla iş sözleşmesini fesheden işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı düzenlenmiştir. Bu durumda işçi belirtilen bu hükümden yararlanarak bedelli için dahi olsa iş sözleşmesini feshettiğinde kıdem tazminatı talep hakkına sahiptir.

7146 sayılı Kanunla 01/01/1994 tarihinden (bu tarih dahil) önce doğmuş olup, henüz askerliğini yapmamış ve 03/08/2018 tarihi itibariyle fiili askerlik hizmetine başlamamış olanlara askerliğini bedelli olarak yapma imkanı getirilmiştir. 4857 sayılı kanuna tabi olarak çalışanlardan zorunlu (muvazzaf) askerliğini yapanların askerlikten kaynaklanan kıdem tazminatı ve askerlik dönüşü işe başlama şeklinde iki önemli hakkı vardır. Askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı alabileceğine dair düzenleme 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde yer almakta olup, bu maddede herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

7146 sayılı Kanunda, temel askerlik süresince çalışanın işyeri tarafından ücretsiz izinli sayılacağına yer verildiğinden, bedelli askerlik nedeniyle işine ara verecek işçinin askere gideceğini belirterek iş akdini feshetmemişse dönüşünde aynı yerde çalışma hakkına da sahiptir. Ancak bunun yerine ücretsiz izin talep edebilir. Bu durumda ise ortada bir feshi olmadığından feshe bağlı alacak olan kıdem tazminatı talebinden söz edilemez. Yani işçinin seçimlik hakkı vardır.”